Μάιος – Σεπτέμβριος 2007
Η Αγιορειτική Εστία, στο πλαίσιο του προγράμματος εκδηλώσεων του 2007 και της παραγωγικής συνεργασίας με τους πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς της πόλης, μετείχε στις εκδηλώσεις της 19ης Διεθνούς Φωτογραφικής Συγκυρίας, που οργάνωσε το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης με θέμα «Χρόνος».
Λαμβάνοντας υπόψη το πεδίο της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας της Αγιορειτικής Εστίας το οποίο προσδιορίζεται και χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη σχέση της με την παράδοση, την πολιτιστική κληρονομιά και την πνευματική παρουσία της μοναστικής πολιτείας του Άθω, αλλά και την εξαιρετική συνεργασία της Αγιορειτικής Εστίας με το Μουσείο Φωτογραφίας στην από κοινού παρουσίαση φωτογραφικών γεγονότων στην Ελλάδα και το εξωτερικό καθώς και το θέμα που επιλέχθηκε από το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, ο «ΧΡΟΝΟΣ», δόθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία να αναδειχθεί το έργο ενός σύγχρονου Αγιορείτη Φωτογράφου, του Γέροντος Γαβριήλ Φιλοθεΐτου, που με τον φακό του αποτυπώνει εκπληκτικές στιγμές του Μοναχικού Βίου και ταυτόχρονα αναδεικνύει μιαν άλλη πτυχή του χρόνου, που στο Άγιον Όρος έχει διαφορετική διάσταση, διαφορετική ανάγνωση και διαφορετική βίωση.
Η παρουσία της Αγιορειτικής Εστίας στην 19η Διεθνή Φωτογραφική Συγκυρία με τα έργα του Γέροντος Γαβριήλ Φιλοθεΐτου, πραγματοποιήθηκε ακριβώς διότι τα έργα που παρουσιάστηκαν συγκροτούν το θαυμαστό αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερης ματιάς, σε έναν κόσμο όπου ο χρόνος υπάρχει και βιώνεται με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, ως καθημερινή πραγματικότητα και κυρίως ως συνοδός της πορείας προς το επέκεινα.
Η Έκθεση της Αγιορειτικής Εστίας «Άθως, Επέκεινα των ορίων του χρόνου» με έργα του Γέροντος Γαβριήλ Φιλοθεΐτου, συνέστησε εκτός των άλλων μια ευκαιρία ανάδειξης των έργων σύγχρονων «διακονημάτων», που παράγονται στο Άγιον Όρος. Έργα εξαίρετης τέχνης και ευαισθησίας και φωτίζουν μία άλλη πτυχή του μοναχικού βίου στο Άγιον Όρος των ημερών μας.
Βιογραφικό του Μοναχού Γαβριήλ Φιλοθεΐου
Ο Μοναχός Γαβριήλ είναι μέλος της Μοναστικής Αδελφότητος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου Αγίου Όρους. Η απαρχή της ενασχολήσεως του με την φωτογραφία είναι συγκυριακή. Συμπίπτει με την διακονία του στη Μονή ως ξυλογλύπτου, με την δημιουργία έργων εκκλησιαστικής τέχνης. Η φωτογραφική μηχανή ήταν το απαραίτητο εργαλείο απεικόνισης και αρχειοθέτησης των έργων του. Γρήγορα όμως, ο περιβάλλον χώρος, τα πρόσωπα και η εν γένει ζωή του Αγίου Όρους τον έκαναν να στρέψει προς τα εκεί τον φακό του, απεικονίζοντας με επιμονή, υπομονή και εφευρετικότητα, στιγμιότυπα από την ζωή στο μοναδικό αυτόν Τόπο. Έργο καθόλου εύκολο, κατά το μέτρον ανοχής του περιβάλλοντος του. Μέλος της φωτογραφικής του αυτής συγκομιδής, φανερώθηκε σε εκθέσεις και σε Λευκώματα.
Φωτογραφικές εκθέσεις
1. Θεσσαλονίκη 1996-1997 GALERY ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
2. Λονδίνο 1997 HELLENIC CENTER
3. Θεσσαλονίκη 1999 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΣΥΚΕΩΝ
4. Καλαμάτα 1999 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
5. Καστοριά 1999 ΜΟΥΣΙΚΟΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΑΡΜΟΝΙΑ»
6. Θεσσαλονίκη 2002 ΛΕ.Φ.ΚΙ.Θ
7. KANSAS USA (Νοέμ. 2003 – Απρ. 2004) ORTHODOX CHRISTIAN MUSEUM
8. GRAND SPAN. (Δεκ. 2003 – Μάριος 2004) HOSPITAL REAL
9. Θεσσαλονίκη «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ 1997» ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ: Στον χώρο της μοναδικής έκθεσης «Θησαυροί του Αγίου Όρους» εκτέθηκαν ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε μεγέθη μεγάλων poster.
Φωτογραφικά Λευκώματα
1. 1990 Ιερά Μονή Φιλοθέου
2. 1994 Αθωνικές Στιγμές
3. 1997 Άγιον Όρος «ΜΑΤΙΕΣ»
4. 2000 Μεταξύ Ουρανού και Γης
5. 2002 Ιερά Μονή Φιλοθέου
6. 2004 Άθως «Κάλλος και Χάρις»
Κριτική για το έργο του Μοναχού Φιλοθεΐτου
Οι φωτογραφικές αποτυπώσεις του Μοναχού Γαβριήλ Φιλοθεΐτου του από την αγιορείτικη καθημερινότητα επιτυγχάνουν έναν ιδιότυπο συγκερασμό ιμπρεσιονιστικής και ρεαλιστικής πρόθεσης. Ο φωτογραφικός φακός ακολουθεί χωρίς διάθεση παρέμβασης και συγκρατεί στιγμιαίες απόψεις από τις καθημερινές ασχολίες, τις αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες, τις θρησκευτικές τελετές, την προετοιμασία και διεξαγωγή των γευμάτων, τις συναντήσεις και τις συνομιλίες των μοναχών. Η φυσικότητα και η έλλειψη ορατής επεξεργασίας των εικόνων συμβάλλουν στην αίσθηση ότι πρόκειται για μία διαδικασία καταγραφής της οποίας ωστόσο τα τεκμήρια ενέχουν την αναπόφευκτη υποκειμενικότητα και τη συναισθηματική εμπλοκή του δημιουργού.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ρεαλισμός του περιεχομένου υπερτερεί: οι ατομικές και ομαδικές προσωπογραφίες αποκαλύπτουν στοιχεία του ψυχισμού των προσώπων διατηρώντας ωστόσο τη φρεσκάδα της αρχικής επαφής των βλεμμάτων. Το αναπάντεχο όφελος από τη συνάντηση του βλέμματος του θεατή με τις συγκεκριμένες φωτογραφίες είναι η ανακάλυψη ενός κόσμου σε διαρκή κίνηση και η εναλλαγή των ανθρώπινων δράσεων που σχετίζονται είτε με το φυσικό είτε με το δομημένο περιβάλλον. Από αυτή την άποψη οι φωτογραφίες του Μοναχού Γαβριήλ προσφέρουν μία διαφορετική προσέγγιση, πιο απτή και οικεία στους ανθρώπους που δεν έχουν επισκεφτεί το Άγιο Όρος ή δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν μια τέτοια επίσκεψη. Ο θεατής αυτών των εικόνων δε νιώθει την αποξένωση που προκαλείται από τη συνάντηση με έναν κόσμο ακατάληπτο, μεταφυσικό. Χωρίς να χάνουν το ελάχιστο από την πνευματικότητα και την ασκητικότητά τους, οι μορφές του Γαβριήλ είναι προσιτές, πάσχουν, μοχθούν, αναπαύονται, προσεύχονται, χαμογελούν, βρίσκονται κοντά μας.
Καθώς εξελίσσεται η τεχνική του Μοναχού Γαβριήλ Φιλοθεΐτου, παρατηρείται ένα αυξημένο ενδιαφέρον στις πλαστικές αξίες και μία σταθερή προτίμηση στους διάχυτους τόνους που ενισχύουν τη ζωγραφικότητα της φωτογραφικής σύνθεσης. Σε ορισμένα στιγμιότυπα διαπιστώνει κανείς ότι το θέμα αποτελεί μία απλή αφορμή για να ανιχνευθούν οι σχέσεις των όγκων των μαυροντυμένων, ασκητικών μορφών με το περιβάλλον τους σε μία σύνθεση που δεν είναι δυνατό να δομηθεί με τους όρους της ζωγραφικής, ωστόσο εκτιμάται ιδιαίτερα η ογκοπλαστική διάσταση, η ανάδειξη της σχέσης των φωτεινών με τα σκοτεινά μέρη, η διάκριση των τόνων, η αναζήτηση «ανορθόδοξων» προοπτικών λήψης, η προσήλωση στην αρμονική σχέση της αρχιτεκτονικής με το περιβάλλον και τους ανθρώπους που το κατοικούν και το διαχειρίζονται.
Οι φωτογραφίες του Μοναχού Γαβριήλ Φιλοθεΐτου αποτελούν μία καλλιτεχνική μαρτυρία ενός τόπου στον οποίο η πνευματική διάσταση και η οικολογική συνείδηση των ενοικούντων αποτελεί ενδιάθετη ψυχική κατάσταση και όχι σύγχρονο πολιτισμικό διακύβευμα.
Συραγώ Τσιάρα, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης, Επιμελήτρια Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
