Το κτίριο Νεδέλκου, έργο του αρχιτέκτονα Ξενοφώντος Παιονίδη, είναι συνδεδεμένο με τις περιπέτειες των αρχών του 20ου αιώνα στη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Ανεγέρθηκε το 1909 στην τότε ελληνική συνοικία, για να φιλοξενήσει την οικογένεια του γιατρού Ιωάννη Νεδέλκου που κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη από την Έδεσσα, όταν, στην έξαρση του Μακεδονικού αγώνα στην οποία συμμετείχε ενεργά, τέθηκε σε κίνδυνο η ζωή του. Έγινε γνωστό στους Θεσσαλονικείς ως η «κλινική Νεδέλκου», όταν ο γιατρός Κωνσταντίνος Νεδέλκος, γιος του Ιωάννη Νεδέλκου, επιστρέφοντας από τις σπουδές του στην Αυστρία, στέγασε την οικογένεια και το ιατρείο του και αργότερα ανήγειρε τριώροφο οίκημα, όπου λειτουργούσε η κλινική.
Το επιστημονικό και ακαδημαϊκό έργο του γιατρού, η κοινωνική και φιλανθρωπική δράση του και η ανάμειξή του στα κοινά της πόλης, συντέλεσαν στο να καταστεί η κλινική Νεδέλκου πασίγνωστη στη Θεσσαλονίκη.
Ο Κωνσταντίνος Νεδέλκος, στην προσπάθειά του να σώσει το κτίριο από την καταστροφή ή την κατεδάφιση, το χάρισε στον Δήμο, δωρεά που έγινε τελικά αποδεκτή αργότερα, στη δεκαετία του 1980, όταν ο Δήμος και οι αρμόδιες υπηρεσίες συμφώνησαν να διασωθεί το κτίριο. Η παρέμβαση του oργανισμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης- Θεσσαλονίκη 1997» και η σωτηρία του κτιρίου το 1995 υπήρξε το πρώτο βήμα στην αποκατάσταση. Αλλά σημαντικές ήταν και οι επόμενες φάσεις, μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι εργασίες οι οποίες εξασφάλισαν τις προϋποθέσεις λειτουργίας του ως δημόσιου κτιρίου και έδωσαν στέγη στην Αγιορειτική Εστία φιλοξενώντας τις δραστηριότητές της.
Όλα αυτά τα χρόνια έχει καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διασωθεί το αρχείο του κτιρίου ή ό,τι μπορεί να συγκεντρωθεί σχετικά με την ιστορία, τις μελέτες, τις εργασίες κλπ. που ακολούθησαν την απόφαση διάσωσης και ανάδειξής του. Το αρχείο είναι τώρα στη διάθεση όσων αναζητούν πληροφορίες και στοιχεία. Σήμερα το κτίριο Νεδέλκου στεγάζει τις διοικητικές υπηρεσίες της Αγιορειτικής Εστίας, το βιβλιοπωλείο, τη βιβλιοθήκη, ένα μικρό Μουσείο, το αρχείο, τον εκθεσιακό χώρο και το Γραφείο Προσκυνητών Αγίου Όρους.
Η αυλή του κτιρίου Νεδέλκου διαμορφώθηκε και αυτή και λειτουργεί, όπως και το κτίριο, χάριν των πολιτών ως δημόσιος κήπος, που φιλοξενεί την άνοιξη, το καλοκαίρι και στις αρχές του φθινοπώρου επισκέπτες που χαίρονται να κάνουν ένα διάλειμμα ησυχίας, ηρεμίας και δροσιάς, αλλά και δράσεις της Αγιορειτικής Εστίας ή των φορέων της πόλης, εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, ομιλίες. Το κτίριο, αλλά και το πράσινο της αυλής, συντηρούνται τακτικά από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τα φροντίζει όμως καθημερινά κι η αγάπη των ανθρώπων που στεγάζει και φιλοξενεί, οι οποίοι παρακολουθούν το κάθε τμήμα του κτιρίου, κάθε σημείο της αυλής και του πρασίνου και παρεμβαίνουν έγκαιρα.
Το 2009, με αφορμή την συμπλήρωση εκατό χρόνων από την ανέγερση του κτιρίου, η Αγιορειτική Εστία, σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης, οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων (εκθέσεις, εκδόσεις, διαλέξεις), στη διάρκεια των οποίων παρουσιάστηκε η ιστορία της οικογένειας Νεδέλκου και του κτιρίου, οι περιπέτειές του μετά τον σεισμό του 1978, οι καταστροφές, η εγκατάλειψη, η λεηλασία και η φθορά. Το 2014 το κτίριο Νεδέλκου εντάχθηκε στο πρόγραμμα «Open House» και κάθε χρόνο προετοιμάζεται και δέχεται φιλόξενα τους πολίτες που το επισκέπτονται για να το γνωρίσουν.
Σήμερα συνεχίζει την λειτουργία του ως δημόσιο κτίριο στην υπηρεσία των Θεσσαλονικέων και των επισκεπτών της πόλης.
