Φθινόπωρο 2005

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των Μ΄ Δημητρίων, με αφορμή την επέτειο των 1.700 χρόνων από το μαρτύριο του Αγίου και πολιούχου της πόλης και εντάχθηκε σε ένα σύνολο εκδηλώσεων της πόλεως, του Δήμου και της Ιεράς Μητροπόλεως, αφιερωμένων στη μνήμη και την έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης προς τον Άγιο, προστάτη και ελευθερωτή της πόλης μας.

Στη στοά Cryptoporticus της ρωμαϊκής αγοράς της Θεσσαλονίκης, εκτέθηκαν αντίγραφα απεικονίσεων του Αγίου Δημητρίου σε τοιχογραφίες και φορητές εικόνες από τα Ιερά Καθιδρύματα του Αγίου Όρους.

Συγκεκριμένα στην έκθεση παρουσιάστηκαν 45 θέματα (21 εικόνες και 24 τοιχογραφίες) από ένα σύνολο 150 θεμάτων που συμπεριλήφθησαν στον τόμο «Ο Άγιος Δημήτριος στην Τέχνη του Αγίου Όρους». Τα φωτογραφικά αντίγραφα κατέστησαν με έναν διαφορετικό τρόπο προσιτές στο κοινό απεικονίσεις του Αγίου Δημητρίου στον Άθωνα.

Πρόθεση της Αγιορειτικής Εστίας και των συνεργατών της ήταν να συγκεντρωθούν οι περισσότερες κατά το δυνατόν απεικονίσεις του αγίου, ανεξάρτητα από το είδος της τέχνης και την κατάσταση διατήρησης. Με την ευλογία της Ιεράς Κοινότητας και την συγκατάθεση των Καθιδρυμάτων του Αγίου Όρους, η έρευνα απέδωσε έναν ιδιαίτερα μεγάλο, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο, αριθμό απεικονίσεων του Αγίου. Η έκταση της τιμής των Αγιορειτών προς τον μεγαλομάρτυρα Δημήτριο υπογράμμισε τον στενό δεσμό της Θεσσαλονίκης με τον Άθωνα.

Ο μεγαλύτερος όγκος του υλικού προήλθε από φορητές εικόνες (64) και τοιχογραφίες (67), οι οποίες αποτέλεσαν και τις δύο μεγαλύτερες ενότητες της έκδοσης που ακολούθησε. Η προσέγγιση του υλικού έγινε χωρίς κριτήρια, που υπαγορεύονται από τις τρέχουσες αισθητικές και ιδεολογικές προκαταλήψεις, προκειμένου να αναδειχθούν ισότιμα, μαζί με τα αριστουργήματα της βυζαντινής και πρώιμης μεταβυζαντινής τέχνης, τα λιγότερο εκτιμώμενα και εν πολλοίς «παρακμιακά» θεωρούμενα έργα του 18ου και 19ου αιώνα, τα οποία αποτελούν ένα ανεξερεύνητο τμήμα της νεώτερης εκκλησιαστικής τέχνης.

Στην έκδοση σύντομα κείμενα από έγκριτους επιστήμονες εισάγουν στις τέσσερις ενότητες που προέκυψαν:

• του Αντώνιου Αλυγιζάκη για τα μουσικά χειρόγραφα που περιέχουν υμνογραφήματα για τον Άγιο Δημήτριο,
• του Κωνσταντίνου Βαφειάδη για τα έργα γλυπτικής, μικροτεχνίας και κεντητικής,
• του Ευάγγελου Κυριακούδη για τις φορητές εικόνες και
• του Αθανασίου Σέμογλου για τις τοιχογραφίες.

Επιπρόσθετα, τρία εκτενή επιστημονικά κείμενα προσέγγισαν τον Άγιο Δημήτριο από διαφορετική σκοπιά. Συγκεκριμένα:

• Συμεών Πασχαλίδης: Άγιος Δημήτριος, Ο αθλοφόρος άγιος της Θεσσαλονίκης και της Οικουμένης
• Τίτος Παπαμαστοράκης: Ο άγιος Δημήτριος ως πρότυπο ανδρείας
• Νικόλας Παζαράς: Εικονογραφικοί τύποι του αγίου Δημητρίου